Met elkaar in gesprek op een onderzoekende manier
Binnen Woondroomzorg zijn al jaren moreel beraad gespreksleiders actief. Ze zijn getraind in het begeleiden van het bespreken van morele/ethische kwesties die zich bij wooninitiatieven voor doen. Teamleden dragen deze kwesties aan op basis van hun eigen ervaringen binnen het initiatief. Het zijn zaken waar ze zelf geregeld tegenaan lopen of situaties waarmee ze in hun maag zitten. Het is niet ongebruikelijk dat teamleden zaken met elkaar willen bespreken. In geval van een moreel beraad is het echter van wezenlijk belang dat de casusinbrenger de situatie ook zelf heeft meegemaakt. Dat voorbeeld wordt namelijk onderzocht. De reden hiervan is dat moreel beraad een instrument is, wat ingezet wordt voor het onderzoeken van dat wat zich heeft voorgedaan. Van een concreet gebeuren. Willen we dit goed kunnen onderzoeken, dan moet de situatie gereconstrueerd kunnen worden en kan het niet zo zijn dat de casusinbrenger deze van horen zeggen heeft. Noch dat de situatie er een is die mogelijk plaats zal vinden. En als we zeggen: casusinbrenger, dan bedoelen we daarmee 1 teamlid, niet het hele team; ook al kan het best zo zijn dat de onderzochte situatie voor meer teamleden geldt. Moreel beraad is daarom naast onderzoek niet meer of minder dan een gestructureerd gesprek over een thema. Hierbij gelden zoals bij alles wat we doen in dit leven, spelregels. En die gelden niet zo maar.
Omdat het vaak onderwerpen zijn die collega’s raken, is het belangrijk dat een moreel beraad in een veilige sfeer plaats kan vinden. Daarom wordt afgesproken dat niets van wat door teamleden gezegd wordt tijdens een moreel beraad, buiten het moreel beraad gebruikt mag worden. De inhoud van een moreel beraad is daarmee vertrouwelijk. En natuurlijk: afspraken die in het moreel beraad gemaakt worden om de besproken situatie te verhelpen, te vermijden of anders aan te pakken, daarover kan wel gesproken worden. Dit alles leidt tot de veiligheid en de openheid waarmee het onderzoek volledig en met diepgang plaats kan vinden.
Moreel beraad vergt ook aandacht van de teamleden. Daarom wordt afgesproken dat telefoons uitgezet worden. Zo wordt niemand afgeleid.
Verder is van belang dat feiten boven water komen. Feiten waarmee de te onderzoeken situatie gereconstrueerd kan worden. Feiten, ontdaan van de eigen invulling, van oordelen, van meningen. Dat zijn niet enkel de zaken die zich waarneembaar hebben voorgedaan maar tevens de gevoelens die een rol hebben gespeeld, de woorden die gebruikt werden, de personen die aanwezig waren en de rol die ieder speelde. Dit is misschien wel het moeilijkste aspect tijdens een moreel beraad. We kennen immers allemaal het gevoel dat we soms te snel oordelen over iets wat we mee maken, wat we horen, wat we zien, zonder werkelijk te weten hoe de vork in de steel zit. Door enkel naar feiten te kijken en deze te analyseren. Door ook de drijfveren van andere partijen/deelnemers in de situatie te betrekken, blijkt regelmatig dat er meer ruimte en begrip ontstaat voor dat wat zich heeft voor gedaan. Hierdoor ontstaat er ruimte voor alternatieven in het handelen in de dagelijkse praktijk.
Zijn de feiten en de deelnemers bekend, dan wordt gekeken of er aan de hand van dit palet aan bouwstenen, alternatieven denkbaar zijn om met de situatie om te gaan. Die is een heel kostbaar moment in het onderzoek. De bekende handelswijze wordt losgelaten en iedere aanwezige gaat op zoek naar wat mogelijk is om de situatie aan te pakken. Deelnemers maken zich hiervoor als het ware vrij in hun denken en delen – op basis van de tijdens het onderzoek verkregen informatie maar zonder bekende mitsen en maren – op een creatieve manier alternatieven. Vaak leidt dit tot een rijke oogst aan opties. En dat is precies de reden waarom Woondroomzorg moreel beraad als kwaliteitsinstrument inzet. Door ook op andere momenten op deze manier naar situaties uit de praktijk te kijken, zal de kwaliteit van de besluitvorming toenemen en zal de verbinding tussen praktijk en de Bedoeling duidelijker tot haar recht komen. Daarnaast is de verwachting dat we door situaties meer te onderzoeken alvorens te handelen, er zichtbaar wordt welke verbanden er zijn tussen verschillende praktijksituaties. Hierdoor gaat uiteindelijk minder tijd in overleg en bespreken zitten, zal begrip voor en vertrouwen in de ander groter worden en zal de kwaliteit van de geleverde begeleiding groeien. Toekomstdroom? Neen: realiteit, zo blijkt geregeld tijdens bezoeken aan teams.
Dominique Ducornez
Gespreksleider moreel beraad bij WoondroomZorg
